Plevral Efüzyon (Göğüs Zarı Sıvı Toplanması)

Genel Bakış

Plevral efüzyon, akciğerleri çevreleyen plevra zarının iki yaprağı arasındaki boşlukta (plevral boşluk) anormal miktarda sıvı birikmesidir. Normalde bu alanda çok az miktarda sıvı bulunur ve akciğerin solunum sırasında rahatça hareket etmesini sağlar. Ancak sıvının fazlaca birikmesi, akciğerin genişlemesini zorlaştırır, solunum fonksiyonlarını bozar ve göğüs ağrısına neden olabilir. Efüzyonun şiddeti, sıvının miktarına ve gelişme hızına göre değişiklik gösterir.

Nasıl Gelişir?

Normal şartlarda plevra zarları arasında üretilen ve emilen sıvı miktarı dengededir. Bu denge bozulduğunda, ya sıvı üretimi artar ya da sıvının emilimi azalır. Bu durum, plevral boşlukta sıvı birikmesine neden olur. Sıvı; kalp yetmezliğinde olduğu gibi berrak ve az hücreli olabileceği gibi, tüberküloz veya kanser gibi durumlarda yoğun, hücre içeriği yüksek veya enfekte de olabilir.

Yaygın Nedenler

Plevral efüzyon farklı hastalıklara bağlı olarak gelişebilir. Sıvının tipi ve özellikleri altta yatan sebebe göre değişir:

Konjestif kalp yetmezliği: En sık görülen nedendir. Akciğer damarlarında artan basınç, sıvının plevral boşluğa sızmasına yol açar.
Zatürre (pnömoni): Akciğerdeki enfeksiyon, plevral zarın iltihaplanmasına ve sıvı üretmesine neden olabilir.
Tüberküloz: Özellikle bazı bölgelerde sık görülen bir nedendir; genellikle protein ve bağışıklık hücreleri yönünden zengin sıvı oluşturur.
Kanser (özellikle akciğer veya meme kanseri): Plevral boşlukta kötü huylu hücrelerin yayılmasıyla sıvı birikebilir (malign efüzyon).
Pulmoner emboli, karaciğer sirozu veya böbrek yetmezliği: Bu hastalıklar sıvı dengesini bozarak efüzyona yol açabilir.

Belirtiler

Semptomlar, sıvının miktarına ve birikme hızına göre değişir. En yaygın belirtiler şunlardır:

Nefes darlığı, özellikle efor sırasında veya sırtüstü yatarken artar.
Göğüs ağrısı, genellikle batıcı tarzda olup derin nefes almakla şiddetlenir.
Kuru öksürük, enfeksiyon olmaksızın gelişebilir.
Büyük efüzyonlarda göğüste ağırlık hissi ve solunum seslerinde azalma görülebilir.

Tanı

Tanı, klinik değerlendirme ve görüntüleme yöntemleriyle konur:

Akciğer grafisi: Genellikle sıvının varlığını gösteren ilk testtir.
Ultrasonografi: Sıvının yerini ve miktarını net bir şekilde belirler, sıvı boşaltımı öncesi yönlendirici olur.
Bilgisayarlı tomografi (BT): Kompleks vakalarda veya altta yatan tümör şüphesinde kullanılır.
Torasentez (plevral sıvı aspirasyonu): Tanı için en kritik işlemdir. Bir iğne yardımıyla plevral boşluktan sıvı alınarak laboratuvarda protein içeriği, hücre yapısı, mikrop varlığı veya kanser hücreleri açısından analiz edilir.

Bu analiz sayesinde sıvının transüdat (genellikle sistemik hastalıklarda) mı yoksa eksüdat (enfeksiyon, iltihap veya tümör kaynaklı) mı olduğu anlaşılır.

Tedavi

Tedavi, hem altta yatan hastalığın kontrol altına alınmasını hem de semptomların hafifletilmesini hedefler:

Kalp yetmezliğinde, diüretikler kullanılarak sıvı azaltılır.
Bakteriyel enfeksiyonlarda, antibiyotik tedavisi uygulanır. Gerekirse sıvı boşaltılır, özellikle empiyem (irinli sıvı) varsa.
Tüberküloza bağlı efüzyonlarda, uzun süreli tüberküloz tedavisi uygulanır.
Kanser kaynaklı plevral efüzyonlarda, kemoterapi, radyoterapi veya semptomları azaltmak için sıvı boşaltımı yapılabilir.
Sık tekrarlayan durumlarda, pleurodezis (akciğerin göğüs duvarına yapıştırılması) işlemiyle sıvı birikimi kalıcı olarak önlenebilir.

Takip ve Önleme

Tedavi sonrası hastalar düzenli olarak kontrol edilmeli, görüntüleme ile sıvının tamamen çekildiği ve tekrar oluşmadığı doğrulanmalıdır. Altta yatan hastalığın etkili tedavisi, tekrar eden efüzyonları önlemek açısından önemlidir.

İleri evre kanser veya kronik hastalığı olan bireylerde, uzun süreli takip ve gerektiğinde tekrarlayan sıvı boşaltımı gerekebilir. Plevral efüzyonun zamanında tanınması ve uygun tedavisi, solunum rahatlığını artırır ve hastanın yaşam kalitesini belirgin ölçüde iyileştirir.